„…myślę stale o Zagłębiu i Dąbrowie Górniczej, 
bo przecież nie zapomina się nigdy swego rodzinnego miasta” 
                                                                                    (z listu do Jana Ziemby)
 

W imieniu organizatorów I Ogólnokształcącego Konkursu Muzycznego im. Michała Spisaka pragnę Państwa zaprosić do obejrzenia wystawy poświęconej Michałowi Spisakowi – kompozytorowi, który urodził się w 1914 roku w Dąbrowie Górniczej. Michał Spisak był uczniem Nadii Boulanger, jego muzykę grano na wszystkich kontynentach, zasłynął m.in. kompozycją Hymnu Olimpijskiego.

Ekspozycja przygotowana ze zbiorów Biblioteki Głównej Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego pozwala przedstawić osobowy i artystyczny portret kompozytora Muzeum Miejskie „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej włączyło się w przygotowanie ekspozycji udostępniając portret artysty pędzla Andrzeja Wojtali i ksero dokumentów z życia Michała Spisaka. Pałac Kultury zapewnił wystawie odpowiednią oprawę udostępniając Galerię Sztuki. 

Na wystawie obejrzeć można fotografie z życia rodzinnego, rękopisy muzyczne utworów, przeczytać opinie o kompozytorze muzyków min.: Witolda Lutosławskiego, Grażyny Bacewicz. Ekspozycję wzbogacają afisze koncertowe, ksero dokumentów, itp.

Wystawa ma charakter edukacyjny. I Ogólnopolski Konkurs Muzyczny jest doskonałą okazją do poznania życia i twórczości człowieka, który z Dąbrową Górniczą i regionem Zagłębia związany był do końca życia, zawsze pamiętając miejsce swojego pochodzenia.

 
Urodził się 14 września 1914 r. w Dąbrowie Górniczej w rodzinie rzemieślniczej. 
Jego dziadek Antoni, stolarz z zawodu, był cenionym fachowcem, skoro m. in.: powierzono mu wykonanie stall i szaf w zakrystii nowo wznoszonej w tym mieście bazyliki pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej. Ojciec Gustaw był bednarzem. Matka Władysława z domu Lepler pochodziła z Warszawy, po przybyciu do Dąbrowy Górniczej zatrudniła się początkowo jako najemna praczka, a później sama prowadziła pralnię i farbiarnię. 

Z trojga rodzeństwa, oprócz siostry Kazimiery, która została nauczycielką i długo opiekowała się matką, dwoje zmarło przedwcześnie: druga siostra – w wieku niemowlęcym, zaś brat Leopold, cierpiący na przerost garbu, zdołał wprawdzie zdobyć zawód zegarmistrza o grawera, ale nie przeżył 21 roku życia. 

Michał już w wieku czterech lat doznał nieuleczalnego kalectwa. Choroba Heine-Medina wywołała paraliż nóg. Przez dziesiątki miesięcy leżał unieruchomiony w łóżku. Zasługą wyłącznie matki, jej trudowi jest fakt, iż poddany został w Krakowie dwóm operacjom, dzięki którym, po długim jeszcze leżeniu w gipsie i rehabilitacji mógł nareszci chodzić.

Pociechą podczas długich miesięcy spędzonych w łóżku były rozmowy z matką i gra na organkach; później na prośbę syna matka kupiła mu w jakimś kramie skrzypce. Odtąd ulubionym zajęciem była gra na tych właśnie skrzypcach. Na nadzwyczajną muzykalność dziecka uwagę zwróciła jedna z klientek matki, namawiając ją do zaangażowania nauczyciela muzyki. Został nim miejscowy skrzypek Józef Kozera, który poznawszy zdolności dziecka natychmiast stwierdził konieczność jego fachowego kształcenia muzycznego. 

W tej sytuacji matka podjęła heroiczną decyzję. Powierzyła Michała swej rodzinie w Warszawie, gdzie uczył się w szkole muzycznej im. M.Karłowicza i ukończył siedmioklasową szkołę powszechną. Właściwe studia muzyczne rozpoczął 16-letni Michał Spisak po powrocie do Dąbrowy Górniczej, zdając w lipcu 1930 roku egzamin do nowo założonego Konserwatorium Muzycznego w Katowicach. 

Powstało ono w roku 1929 – najpierw jako placówka państwowa a od roku 1934 utrzymywana z budżetu Skarbu Śląskiego. Organizatorem i pierwszym dyrektorem konserwatorium był przybyły ze Lwowa - Witold Friemann – pianista i kompozytor, który sprowadził do nowej placówki młodą kadrę muzyków, z których większość legitymowała się studiami krajowymi i zagranicznymi oraz dorobkiem artystycznym. 

Niektórzy z nich odegrali w życiu Spisaka ważna rolę o czym świadczy jego bogata korespondencja z profesorami tej uczelni: ze wspomnianym Witoldem Friemannem, także z pianistką i kompozytorką Władysławą Markiewiczówną, muzykologiem i teoretykiem dr Adamem Mitschą, u którego studiował harmonię nowoczesną, formy muzyczne, historię muzyki i kontrapunkt.

Na jego osobowość niewątpliwie wywarli wpływ także inni profesorowie konserwatorium, jak Stefania Allinówna /fortepian/, powszechnie wspominany z szacunkiem znakomity pedagog Tadeusz Prejzner /harmonia/, Marian Cyrus-Sobolewski /instrumentacja/, Aleksander Brachocki /kompozycja/ - oraz wirtuoz skrzypiec Józef Cetner, u którego studiował grę na tym instrumencie. 

Nauka na Wydziale Instrumentów Smyczkowych przewidywała dziewięcioletni okres studiów. Spisak ukończył ją z dwuletnim wyprzedzeniem. Stosunkowo wcześnie dał się poznać jako solista wykonujący zaawansowany repertuar – utwory Szymanowskiego –na popisach studenckich i koncertach okolicznościowych. Michał Spisak był uczniem Nadii Boulanger od października 1937 roku i wkrótce stal się jej ulubionym uczniem. W roku 1938 kompozytorka włączyła do programu swego koncertu w Cleveland jego „Dwa psalmy” na chór i orkiestrę skomponowane w pierwszych miesiącach pracy pod jej kierunkiem.

Po wojnie kilkakrotnie umieszczała utwory Spisaka w programach dyrygowanych przez siebie koncertów, np. „Suitę” na orkiestrę smyczkową, którą Spisak skomponował podczas wojny w Voiron, wykonywała na koncertach radiowych w londyńskim BBC /8.XII.1947/, w Lozannie / 28.X.1948 /. 

Rok później doprowadziła do wykonania w Fontainebleau „Koncertu” na dwa fortepiany –również skomponowanego w Voiron. Na koncercie z okazji 50-lecia swej pracy pedagogicznej / 16.XI.1954 / dyrygowała utworem „Allegro i Andante” na orkiestrę smyczkową; utwór ten był przez nią zamówiony u Spisaka jako obowiązkowy podczas kursu dla skrzypków, który w Fontainebleau w lecie tego roku prowadził Yehudi Menuhin. 

Ona też, jako członek jury międzynarodowego konkursu na oficjalny hymn olimpijski, dyrygowała w Monaco prawykonaniem „Hymnu Olimpijskiego”, z który Spisak otrzymał I nagrodę w roku 1955. Ponadto uczestniczyła w uroczystości wręczenia Spisakowi Nagrody Związku Kompozytorów Polskich za rok 1964, jaka odbyła się w Ambasadzie Polskiej.

W okresie jego częstych chorób podtrzymywała go na duchu – jak przyznawał Spisak – „codziennymi telefonami”. 
Twórczość Michała Spisaka była wielokrotnie nagradzana na międzynarodowych konkursach kompozytorskich: - dwukrotnie w latach 1945 – 1946 I nagrodą im. Nadii Boulanger - dwukrotnie w Brukseli na Konkursie im. Królowej Elżbiety Belgijskiej /1952, 1957/ - za Hymn Olimpijski - za utwór „Improvisatione na skrzypce i fortepian” w konkursie kompozytorskim im. H.Wieniawskiego w Poznaniu. 

Michał Spisak był ambasadorem i popularyzatorem muzyki polskiej we Francji. Utrzymywał żywy kontakt z krajem ojczystym. Od 1947 był członkiem Związku Kompozytorów Polskich. W 1964 roku związek ten przyznał mu swoją doroczną nagrodę specjalną. Kompozytor przyjeżdżał wraz z małżonką do Polski na coroczne Festiwale Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, na których były wielokrotnie wykonywane jego utwory. 

W kraju odbyło się też kilka prawykonań jego utworów, np. w 1948 roku WOSPR w Katowicach pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga wykonała „Symfonię koncertującą”, a w 1957 roku pod dyrekcją Jana Krenza „Symfonię koncertującą nr 2” Utwory Michała Spisaka wykonywane były we wszystkich krajach Europy, w obu Amerykach, Australii przez najwybitniejszych solistów, orkiestry i dyrygentów. 

Do 1937 roku Spisak występował jako skrzypek, później poświęcił się działalności kompozytorskiej w zakresie muzyki kameralnej i symfonicznej. Najważniejszymi kompozycjami Spisaka są: 

• Serenada na orkiestrę – 1939 
• Koncert na dwa fortepiany – 1940 
• Concertino na orkiestrę smyczkową – 1942 
• Aubade – suita na małą orkiestrę – 1943 
• Koncert na fagot i małą orkiestrę – 1944 
• Suita na orkiestrę symfoniczną – 1945 
• Toccata na orkiestrę – 1945 
• Koncert na fortepian i orkiestrę – 1947 
• Symfonia koncertująca – 1947 
• Divertimento na dwa fortepiany i orkiestrę – 1948 
• Etiudy na orkiestrę smyczkową – 1948 
• Trzy miniatury na orkiestrę – 1949 
• Sonata na skrzypce i orkiestrę – 1950 
• Concertino na puzon – 1951 
• Andante i Allegro na skrzypce i orkiestrę smyczkową – 1954 
• Symfonia koncertująca nr 2 – 1955 
• Concerto giocoso na orkiestrę kameralną – 1957 
• Allegro de Voiron – 1959 
• utwory kameralne:m. in.: Sonatina na obój, klarnet i fagot – 1947 
• kwartet smyczkowy – 1951, 
• utwory fortepianowe i wokalne - Hymn Olimpijski do słów Aleksandra Rymkiewicza - 1955 
• Kantata dziecięca „Pędrek Wyrzutek” - 1962