Pierwszy pełnometrażowy film fabularny Jana Svěráka "Szkoła podstawowa" (Obecná škola, 1991) zdobył sobie uznanie zarówno wśród publiczności, jak i wśród jury wielu czeskich i międzynarodowych festiwali. W ankiecie jednego z popularnych czeskich dzienników internetowych "Novinky" został wybrany do grupy dwudziestu pięciu najlepszych czeskich (i Czechosłowackich) komedii. Nominację do nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej uzyskał w 1991 roku w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny (trzy lata wcześniej, w 1988 roku Jan Svěrák otrzymał Oskara z swój studencki film "Ropáci", zaś w 1996 roku za "Kolę") był między innymi laureatem Festiwalu Filmów Europejskich w La Baulle we Francji (Grand Prix Europa, 1992).

Zarówno w nominowanej do Oskara "Szkole podstawowej", jak i w przypadku zdobywcy Oskara "Koli" autorem scenariusza i odtwórcą głównej roli jest ojciec reżysera Zdeňek Svěrák (ta dwójka współpracowała również przy filmie "Ciemnoniebieski świat" (Tmavomodrý svět, 2001) oraz "Butelki zwrotne" (Vratné lahve, 2007).

Czechosłowacja, rok 1945, tuż po zakończeniu okupacji niemieckiej, przed pojawieniem się dominacji sowieckiej. 10-letni Eda chodzi do szkoły podstawowej. Chłopiec razem ze swoimi rówieśnikami przechodzi trudny okres dojrzewania, w którym ciężko jest usiedzieć w szkolnej ławce, kiedy każdego dnia życie prowokuje do nowych odkryć i poszukiwań, a ciekawość świata jest silniejsza niż strach i obowiązek posłuszeństwa. Młodzi chłopcy chcą sprawdzić wszystko na własnej skórze, nawet gdy konsekwencje mogą być bolesne, tak jak odrywanie przyklejonego języka do oblodzonej poręczy.

Energia i pomysłowość dzieci martwi rodziców i jest prawdziwą bolączką dyrektora szkoły, który nieustannie próbuje znaleźć odpowiednie metody wychowawcze. Zrezygnowana wychowawczyni dawno już przestała walczyć o ciszę i spokój na lekcjach i choć nikt jej nie słucha, ze spokojem wykonuje swoją pracę.

Pewnego dnia, gdy na tablicy roztrzaskuje się kałamarz z atramentem rzucony przez jednego z uczniów, kobieta rezygnuje. Pojawia się nowy nauczyciel, który potrafi zdyscyplinować młodych urwisów. Mężczyzna opowiada chłopcom o swojej bohaterskiej walce z nazistami i początkowo udaje mu się zdobyć ich szacunek. Jednak dorastające dzieci, które wciąż zadają pytania i bacznie obserwują otaczającą je rzeczywistość, zaczynają widzieć, że świat jest bardziej skomplikowany niż to, co mówią im dorośli...

Film Jana Sveráka, to opowieść o dorastaniu i poszukiwaniu własnego obrazu rzeczywistości. Młodzi bohaterowie nawzajem wyjaśniają sobie świat i prowadzą długie dyskusje na temat swoich obserwacji. Starają się samodzielnie odróżnić prawdę od fałszu i odpowiednio interpretować wszystko, co ich otacza. Poznają świat, w którym dorośli mają swoje drugie oblicze, a oszustwo opłaca się bardziej niż uczciwość. Okazuje się jednak, że jest tu również miejsce na piękno i wartości takie jak miłość i przyjaźń.

źródło: www.filmweb.pl , www.kinoinfo.pl , www.stopklatka.pl